نقش عوامل ادافیکی و توپوگرافی در پراکنش گونه های گیاهی سازندهای زمین شناسی حوزه آبخیز کاکان در کهگیلویه و بویراحمد

تحقیق حاضر در حوزه آبخیز کاکان واقع در 30 کیلومتری شهر یاسوج جهت مطالعه نقش عوامل ادافیکی و توپوگرافی در پراکنش گونه های گیاهی سازندهای زمین شناسی انجام شد. ابتدا برای ارزیابی بهتر جوامع گیاهی در سازند های مورد مطالعه (سازندهای پابده-گورپی، آسماری-جهرم، سروک) نقشه واحد کاری تهیه گردید. سپس با استفاده از نقشه های تهیه شده و بازدید صحرایی نسبت به شناسایی و تفکیک تیپ های گیاهی اقدام شد. نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک با توجه به وسعت واحدکاری و تیپ های گیاهی موجود در 3 تا 5 ترانسکت 50 یا 100 متری انجام شد. به طوری که در طول هر ترانسکت و در هر پلات فهرست گونه های غالب، ترکیب گیاهی، درصد تاج پوشش آن ها تعیین شد با توجه به وسعت واحد کاری در هر واحد بین 1 تا 3 نمونه خاک از عمق 0 تا 30 سانتی متری برداشت و فاکتورهای خاک شامل بافت خاک، ph، ec، کربن آلی خاک، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سدیم، کربنات کلسیم و سدیم به روش های استاندارد آزمایشگاهی اندازه گیری شد. تعیین مهم ترین عوامل موثر بر پراکنش تیپ های گیاهی و بررسی ارتباط بین عوامل خاکی، محیطی و پوشش گیاهی موجود در سازند های مورد مطالعه با استفاده از تجزیه ی مولفه های اصلی (pca) و تجزیه ی تطابق کانونیک (cca) با استفاده از نرم افزار pc-ordانجام شد و تجزیه خوشه ای تیپ های گیاهی و واحدهای کاری هم در این نرم افزار صورت گرفت. برای بررسی تأثیر فاکتورهای ادافیکی و توپوگرافی بر تاج پوشش گیاهی از روش glm تحت نرم افراز 16spss استفاده شد. همچنین از آنالیز واریانس یک طرفه جهت مقایسه سازندها به لحاظ فاکتورهای محیطی استفاده گردید و مقایسه میانگین ها توسط آزمون دانکن انجام شد. نتایج به دست آمده در 29 واحد کاری، 16 تیپ گیاهی را مشخص نمود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین فاکتورهای ادافیکی سازند ها نشان داد که سازند پابده-گورپی به لحاظ درصد آهک با بقیه سازند ها و سازند آسماری-جهرم با حداکثر مساحت به لحاظ پتاسیم، درصد کربن آلی، درصد نیتروژن و منیزیم تفاوت معنی داری با دو سازند دیگر داشت. داده ها نشان داد که بین عوامل ادافیکی بافت خاک، درصد کربن آلی، درصد نیتروژن کل و منیزیم و از ویژگی های توپوگرافی به ترتیب شیب، جهت و ارتفاع نقش عمده ای را در استقرار و پراکنش گیاهان منطقه داشتند و تأثیر عوامل ادافیکی بیشتر از عوامل توپوگرافی در پراکنش تیپ های گیاهی بود. بین فاکتورهای توپوگرافی شیب و جهت تأثیر بیشتری در تفکیک تیپ های گیاهی داشتند، هرچند که ارتفاع هم باعث تفکیک بعضی از تیپ های گیاهی شد، به طوری که در ارتفاعات پایین تر تعداد تیپ های گیاهی بیشتر بود و با افزایش ارتفاع فقط تیپ های خاصی دیده شد. به طورکلی هر گونه گیاهی با توجه به ویژگی های رویشگاه خود، با بعضی ویژگی های محیطی رابطه داشت که این موضوع در جهت اصلاح و احیای پوشش گیاهی و سایر مطالعات مرتبط در این منطقه و مناطق مشابه قابل استفاده است.